Tư vấn pháp luật - Lợi ích "siêu tưởng" cho Doanh nghiệp

1. Từ “Hạ sách”: tư vấn pháp luật là biện pháp cuối cùng….

Đã có thời chỉ những DN nhỏ, quản lý yếu kém mới cần đến tư vấn pháp luật và chỉ khi DN bị pháp luật  “sờ gáy'', không còn cách giải quyết nào khác thì mới sử dụng hạ sách thuê tư vấn pháp luật. Một thái độ như thế vẫn còn tồn tại trong giới kinh doanh và luật sư nói chung. DN xem LS như “bác sĩ của công ty''. LS xem DN như “con bệnh pháp luật”. Thái độ này tương phản với thực tế hiện nay ở các tập đoàn kinh doanh lớn trên thế giới, ở các DN trong các nước phát triển, họ có thói quen thường xuyên sử dụng tư vấn pháp luật vì tư vấn pháp luật đem lại nhiều lợi ích “siêu hưởng'' nhưng rất thực tế cho họ. Đây cũng là lý do tồn tại của các hãng luật trên thế giới.  Một số hãng luật này đã có mặt ở Việt Nam từ nhiều năm nay.

2. Đến “Thượng sách”: Tư vấn pháp luật có nhiều lợi ích “siêu tưởng”…

Xem xét lợi ích của tư vấn pháp luật đối với DN, cần đặt tư vấn pháp luật trong môi trường pháp luật kinh doanh hiện nay.

Nhiều cuộc hội thảo pháp luật về kinh doanh cho thấy, bên cạnh những tích cực thì pháp luật về kinh doanh hiện còn gây không ít khó khăn cho DN. Đó là tình trạng xây dựng pháp luật không có tầm nhìn xa, ''chỉ thấy cây mà không hấy rừng'', dẫn đến pháp luật lạc hậu quá xa so với sự phát triển của đời sống kinh tế xã hội, hay vì lợi ích cục bộ mà cơ quan soạn thảo xây dựng “luật đá luật”, hay vì luật không quy định cụ thể nên phải chờ văn bản hướng dẫn thi hành vốn được ban hành chậm, thậm chí còn hướng dẫn sai luật. Ví dụ, trong một cuộc hội thảo, đại diện Trung tâm Phát triển ngoại hương Thành phố Hồ Chí Minh tổng kết được 11 “điểm nóng” liên quan đến lĩnh vực hải quan, đại diện Tòa Kinh tế Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh nêu ra 14 điểm vướng mắc của Luật Phá sản Doanh nghiệp, có báo cáo còn nói Luật Phá sản Doanh nghiệp bị ''phá sản'' để chỉ sự bất cập của luật so với đời sống kinh doanh của DN.

Liên quan chặt chẽ đến thực trạng xây dựng pháp luật kinh doanh, việc áp dụng và thi hành luật trong lĩnh vực kinh doanh cũng chưa mang lại hiệu quả mong muốn. Ví dụ, cơ quan có trách nhiệm ban hành văn bản hướng dẫn thi hành luật trong quá chậm, Tòa án nhân dân tối cao không có quyền giải thích luật nhưng để xét xử được buộc phải ra công văn hướng dẫn các tòa án cấp dưới. Hay DN trong áp dụng pháp luật thường chú ý hơn đến các văn bản dưới luật như nghị định, thông tư liên ngành, liên bộ, công văn hướng dẫn thi hành luật và ít tìm hiểu luật, pháp lệnh, trong khi đó nếu tranh chấp xảy ra thì các Tòa án lại áp dụng luật, pháp lệnh khiến cho DN không biết dựa vào văn bản nào để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình tốt hơn. Đây là hậu quả của tình trạng “luật đá luật” như đã nói ở trên.

Mặt khác, trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập quốc tế sâu và rộng, ký kết các hiệp định thương mại song phương với nhiều nước, chuẩn bị tham gia hoàn toàn vào AFTA, WTO... thì những quy định pháp luật về kinh doanh còn phức tạp hơn. DN sẽ không khỏi lúng túng khi va chạm với những hệ thống pháp luật này.

Những khó khăn trên của DN có thể được giải quyết nhờ vai trò của tư vấn pháp luật và các LS. Tư vấn pháp luật cung cấp thông tin pháp luật, giải thích pháp luật cho DN và định hướng hành vi của DN trong những điều kiện, hoàn cảnh pháp luật đã dự liệu trước. Đây là khả năng của LS nhìn thấy sự khác biệt giữa pháp luật với đời sống kinh tế-xã hội và hoạt động kinh doanh của DN. Từ đó, LS đưa ra những lời khuyên pháp luật nhằm đem lại cho DN những lợi ích vượt chi phí tư vấn pháp luật, phòng ngừa những tranh chấp và những rủi ro pháp lý khác trong quá trình kinh doanh của họ.

3. Tư vấn pháp luật còn đem lại cho DN nhiều lợi ích ''siêu tưởng” hơn thế nhưng rất thực tế.

LS là người độc lập với DN về tài chính, tổ chức, quản lý và cả tình cảm nên họ có thể hành động trên quan điểm khách quan vô tư. Có những hoàn cảnh do bị chi phối bởi các lợi ích cá nhân hoặc tác động từ bên ngoài... mà không một thành viên nào của DN có thể xem xét các vấn đề pháp lý của DN đúng với sự thật bản chất của nó và đưa ra những giải pháp khả thi vì lợi ích của nhiều người. Trong hoàn cảnh đó,  LS với vị trí độc lập với DN, có thể đưa ra những lời khuyên pháp luật đúng đắn nhất. Vì thế, tư vấn pháp luật có thể khẳng định tính hợp pháp của các quyết định pháp lý của DN và lợi ích do các quyết định đó mang lại.

Kinh ng hiệm cho thấy, nhiều ý tưởng kinh doanh và cơ hội kinh doanh mới khởi phát từ pháp luật. Những thay đổi pháp luật thường xuyên và quan trọng của pháp luật về kinh doanh trong thời gian gần đây đã tháo gỡ nhiều khó khăn cho DN, cũng có nghĩa tạo nhiều thuận lợi hơn cho DN. Nhưng nếu không có LS thì không thể nắm bắt được những cơ hội đó. Vì LS là người có kiến thức chuyên môn pháp luật, có kỹ năng giải quyết các vấn đề pháp lý của DN nên hơn ai hết họ hiểu biết pháp luật sâu rộng và nắm bắt những cơ hội kinh doanh nẩy sinh từ pháp luật nhanh nhất. Do vậy, lời khuyên pháp luật của LS có thể là lợi thế cạnh tranh và ảnh hưởng đến việc hoạch định chiến lược kinh doanh của các DN.

Lợi ích lâu dài và quan trọng nhất của tư vấn pháp luật đối với DN là DN có thể học tập qua tư vấn pháp luật. DN tìm đến LS không phải chỉ đề tìm giải pháp cho một vấn đề pháp luật riêng biệt của DN mà còn để có được những kiến thức pháp luật và những kỹ năng giải quyết các vấn đề pháp luật của LS. Người ta nhấn mạnh, bằng cách này, DN học tập  kinh nghiệp từ chính bản thân họ và DN được LS giúp đỡ để giúp đỡ chính họ. Đây là quan hệ lợi ích hai chiều mà cả DN và LS đều hướng tới.

Kinh doanh cần hướng tới mục tiêu lợi nhuận, nhưng quan trọng hơn phải bảo đảm an toàn pháp lý. Vì nếu DN kinh doanh trái pháp luật thì lợi nhuận có được sẽ bị pháp luật tước bỏ. Dẫn dắt DN đi trong hành lang pháp lý an toàn là vai trò của tư vấn pháp luật và LS. Bài học từ những tranh chấp kinh doanh quốc tế do ''mù luật'' hoặc nhắm mắt làm liều vừa qua còn chưa nguôi ngoai, lẽ nào DN còn muốn có thêm một bài học không đáng có như thế.

(Luật sư Nguyễn Văn Chiến - Tô Quốc Vinh)
Đăng trên website và Tập san "Luật sư ngày nay" của Đoàn luật sư Hà Nội